02191008210
مقدمه
اخلاق مجموعه ای از صفات روحی و باطنی انسان است که در اعمال و رفتاری که از خلقیات درونی انسان ناشی میشود، بروز و ظهور پیدا میکند. بدين سبب بايد اخلاق را بر اساس آثار آن تعريف کرد.
استمرار يك نوع رفتار خاص، نشاندهنده آن است که اين رفتار يك ريشه درونی و باطنی در عمق جان و روح فرد دارد که آن ريشه را خلق و اخلاق مینامند. دامنه اخلاق ابتدا در حد رفتارهای فردی تصور میشود، اما رفتارهای فردی وقتی که در سطح جامعه يا نهادهای اجتماعی تسری پیدا میکنند و شیوع میيابند، به نوعی به اخلاق جمعی تبديل میشوند . اخلاق جمعی بهتدريج در فرهنگ جامعه ريشه میدواند و خود نوعی وجه غالب میيابد؛ به نحوی که ويژگیهای يك جامعه را میتوان با آن به خوبی شناخت.
يك نظام اجتماعی، مبتنی بر زنجیرهای از اصول، هنجارها، ارزشها و الگوهاست که اخلاق نامیده میشود. به تعبیر جامعه شناسان، اخلاق همانند خونی است که به صورت پنهان در پیكر جامعه و نهادهای اجتماعی در جريان است. از اين ديدگاه هیچ نهاد، حرفه و قلمرويی نیست که قادر باشد فارغ از اخلاق که مرزهای سلوک و رفتار به هنجار را معین میکند به حیات مشروع خود ادامه دهد.
اخلاق هر جامعه ملاک و معیار بايدها و نبايدهای آن را تعیین کرده و انسان اجتماعی را در مسیر زندگی هدفدار و غايتمند خود در مسیر کمال، فضیلت و سعادت هدايت میکند. آگاهی انسان از مبانی و اعتبار قواعد و معیارهای اخلاقی که جهت و روش زندگی او را تعیین میکند، مهمترين نیاز درون ذاتی هر فرد است.
مدیریت پروژه و اخلاق
امروز در تجزيه و تحلیل رفتار سازمانها، پرداختن به اخلاق و ارزشهای اخلاقی يكی از الزامات است.
نماد بیرونی سازمانها را رفتارهای اخلاقی آنها تشكیل میدهد که خود حاصل جمع ارزشهای گوناگون اخلاقی است که در آن سازمانها، ظهور و بروز يافته است. در شرايط کنونی رعايت نشدن برخی معیارهای اخلاقی، نگرانیهای زيادی را در بخشهای دولتی و غیردولتی به وجود آورده است. سقوط معیارهای رفتاری در بخش دولتی، پژوهشگران را وا داشته تا در جستجوی مبناهای نظری در اين رابطه بوده تا بتوانند مسیر مناسب اجرايی آن را فراهم سازند. بنابراين يكی از عمده ترين دغدغه های مديران کارامد در سطوح مختلف، چگونگی ايجاد بسترهای مناسب برای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفهها است تا آنها با حس مسئولیت و تعهد کامل به مسائل در جامعه و حرفه خود به کار بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفه خود را رعايت کنند.
هنگامی که سخن از مديريت پروژه u1576 به میان میآيد، به ندرت کسی موضوع اخلاق را در رأس فهرست گفتگوی خود قرار میدهد. مديريت تدارکات، ريسك، زمانبندی و ارتباطات و ... همواره قبل از موضوع اخلاق مورد توجه قرار گرفته اند. هیچ الگوريتمی وجود ندارد تا به يك مدير پروژه کمك کند تا با تضمین قطعی اثربخشی، به موضوعات اخلاقی بپردازد. بیشترين نتیجه ای که میتوان به آن امیدوار بود، قضاوت کردن و عملکردن به گونه ای است که موضوع عادلانه و صادقانه حل و فصل شود. لغزش اخلاقی میتواند هزينه ها و خسارتهای میلیونی و حتی میلیاردی برای شرکت و پروژه به همراه داشته باشد، که تمام اين موارد به علت تصمیم ها و اقدامهای غیراخلاقی کارکنان است. اگر بخواهیم اخلاق موثر واقع شود، بايد مبانی آن کام ا لا در فكر و عمل افراد مورد توجه قرار گیرد؛ هر امری کمتر از اين، مصالحه و سازش تلقی میشود.
در همین راستا و بر اساس چنین ضرورتی کتاب حاضر با عنوان مدیریت پروژه و اخلاق، در ده فصل تألیف شده است.
فصل اول به مبانی و مفاهيم اخلاق می پردازد. در اين فصل سعی شده است تا موضوع هايی از قبیل اهمیت و ضرورت اخلاق و جايگاه آن در اسلام، تعاريف مختلف، بنیانهای نظری و ديدگاه فلاسفه درباره اخلاق و تعابیر نادرست آن بیان شود.
در فصل دوم با عنوان اخلاق در سازمان به اهمیت موضوع اخلاق و فوايد آن برای سازمان، عوامل تأثیرگذار بر رفتار اخلاقی در سازمان، اخلاق حرفه ای و اخلاق کسب و کار و ابعاد آن، مديريت اخلاق در سازمان و سازمان اخلاقگرا پرداخته شده است.
فصل سوم به ابزارهای مدیریت اخلاق اختصاص يافته است. در اين فصل موضوعهايی از قبیل چهار ابزار مديريت اخلاق) تدابیر ساختاری، خط و مشی، آموزش و منشور (و توضیحات تفصیلی هر يك از آنها، نظام نامه اخلاقی مديريت پروژه و مزايا و معايب آن، ساختار کلی نظامنامه مطرح میشود.
عنوان فصل چهارم، ضرورت اخلاق برای مدیران پروژه است. اين فصل به شرايط منحصر به فرد مديران مقدمه پروژه، مسائل سخت و نرم اخلاقی و توضیحات هر يك از آنها، پیامدهای شكست اخلاقی، مدل تصمیم- گیری اخلاقی، تنگنای اخلاقی و ... میپردازد.
در فصل پنجم با عنوان عوامل اصلی بروز معضل های اخلاقی، عوامل کلیدی تأثیرگذار بر مديران پروژه و تیمشان، چالشهای پیشروی مديران پروژه و گزينههای متعدد رسیدگی به هر يك از چالشها و عوامل زمینهای پیرامون پروژهها برای بروز معضل های اخلاقی بیان میشوند.
فصل ششم به تأثير اخلاق بر پروژه اختصاص يافته است. اين فصل شامل موضوعاتی از قبیل تعريف پروژه و چرخه حیات پروژه، پنج فرايند اصلی مديريت پروژه، دسته بندی معضلهای اخلاقی، اخلاق و فرايندهای مديريت پروژه و مشكلات اخلاقی رايج است.
فصل هفتم با عنوان حاکميت پروژه و اخلاق، به تعريف موضوع حاکمیت، دسته بندی انواع کنترل ها، کنترلهای رايجی که بايد در مواجهه با معضلهای اخلاقی به کار برد و تعريف ريسك، انواع ريسك و مديريت کارآمد ريسك در برابر معضلهای اخلاقی پرداخته است.
فصل هشتم با عنوان پروژه های بين المللی و اخلاق، در برگیرنده مباحثی از قبیل تعريف پروژه های بین المللی، فاکتورهای مهم میان مديريت پروژه- اخلاق- جهانی شدن، ابعاد اخلاقی در محیط بین المللی، چالش های رويارويی با اخلاق در حوزه بین المللی، مشكلات اخلاقی محیط بین المللی، اقدامهای کلیدی مديران پروژه است.
در فصل نهم با عنوان اخلاق و قوانين، رابطه میان اخلاق و قانون، اصطلاحات کلیدی قانونی، اصول و مفاهیم مهم حقوقی، انواع قرارداد، قوانین و مقررات متعدد مطرح شدهاند.
و در انتها فصل دهم با عنوان پياده سازی اخلاق در مدیریت پروژه، به موضوعاتی همچون دلیل کم اهمیت بودن جايگاه اخلاق، راه كارهای مقابله با بیاخلاقی در سازمان، تحقق بخشیدن به اخلاق در پروژهها و نشانه يك مدير پروژۀ اخلاق مدار پرداخته است.
با توجه به نقش تعیین کننده اخلاق در فعالیتهای مهندسی و موفقیت طرحها، رعايت مباحث اين کتاب میتواند موجب حاکمیت اخلاق در مراحل مختلف طراحی و اجرای پروژه ها و در نتیجه ارتقاء فعالیتهای مهندسی و بهبود شرايط انسانی و اقتصادی پروژه های اجرايی کشور شود.
اخلاق مجموعه ای از صفات روحی و باطنی انسان است که در اعمال و رفتاری که از خلقیات درونی انسان ناشی میشود، بروز و ظهور پیدا میکند. بدين سبب بايد اخلاق را بر اساس آثار آن تعريف کرد.
استمرار يك نوع رفتار خاص، نشاندهنده آن است که اين رفتار يك ريشه درونی و باطنی در عمق جان و روح فرد دارد که آن ريشه را خلق و اخلاق مینامند. دامنه اخلاق ابتدا در حد رفتارهای فردی تصور میشود، اما رفتارهای فردی وقتی که در سطح جامعه يا نهادهای اجتماعی تسری پیدا میکنند و شیوع میيابند، به نوعی به اخلاق جمعی تبديل میشوند . اخلاق جمعی بهتدريج در فرهنگ جامعه ريشه میدواند و خود نوعی وجه غالب میيابد؛ به نحوی که ويژگیهای يك جامعه را میتوان با آن به خوبی شناخت.
يك نظام اجتماعی، مبتنی بر زنجیرهای از اصول، هنجارها، ارزشها و الگوهاست که اخلاق نامیده میشود. به تعبیر جامعه شناسان، اخلاق همانند خونی است که به صورت پنهان در پیكر جامعه و نهادهای اجتماعی در جريان است. از اين ديدگاه هیچ نهاد، حرفه و قلمرويی نیست که قادر باشد فارغ از اخلاق که مرزهای سلوک و رفتار به هنجار را معین میکند به حیات مشروع خود ادامه دهد.
اخلاق هر جامعه ملاک و معیار بايدها و نبايدهای آن را تعیین کرده و انسان اجتماعی را در مسیر زندگی هدفدار و غايتمند خود در مسیر کمال، فضیلت و سعادت هدايت میکند. آگاهی انسان از مبانی و اعتبار قواعد و معیارهای اخلاقی که جهت و روش زندگی او را تعیین میکند، مهمترين نیاز درون ذاتی هر فرد است.
مدیریت پروژه و اخلاق
امروز در تجزيه و تحلیل رفتار سازمانها، پرداختن به اخلاق و ارزشهای اخلاقی يكی از الزامات است.
نماد بیرونی سازمانها را رفتارهای اخلاقی آنها تشكیل میدهد که خود حاصل جمع ارزشهای گوناگون اخلاقی است که در آن سازمانها، ظهور و بروز يافته است. در شرايط کنونی رعايت نشدن برخی معیارهای اخلاقی، نگرانیهای زيادی را در بخشهای دولتی و غیردولتی به وجود آورده است. سقوط معیارهای رفتاری در بخش دولتی، پژوهشگران را وا داشته تا در جستجوی مبناهای نظری در اين رابطه بوده تا بتوانند مسیر مناسب اجرايی آن را فراهم سازند. بنابراين يكی از عمده ترين دغدغه های مديران کارامد در سطوح مختلف، چگونگی ايجاد بسترهای مناسب برای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفهها است تا آنها با حس مسئولیت و تعهد کامل به مسائل در جامعه و حرفه خود به کار بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفه خود را رعايت کنند.
هنگامی که سخن از مديريت پروژه u1576 به میان میآيد، به ندرت کسی موضوع اخلاق را در رأس فهرست گفتگوی خود قرار میدهد. مديريت تدارکات، ريسك، زمانبندی و ارتباطات و ... همواره قبل از موضوع اخلاق مورد توجه قرار گرفته اند. هیچ الگوريتمی وجود ندارد تا به يك مدير پروژه کمك کند تا با تضمین قطعی اثربخشی، به موضوعات اخلاقی بپردازد. بیشترين نتیجه ای که میتوان به آن امیدوار بود، قضاوت کردن و عملکردن به گونه ای است که موضوع عادلانه و صادقانه حل و فصل شود. لغزش اخلاقی میتواند هزينه ها و خسارتهای میلیونی و حتی میلیاردی برای شرکت و پروژه به همراه داشته باشد، که تمام اين موارد به علت تصمیم ها و اقدامهای غیراخلاقی کارکنان است. اگر بخواهیم اخلاق موثر واقع شود، بايد مبانی آن کام ا لا در فكر و عمل افراد مورد توجه قرار گیرد؛ هر امری کمتر از اين، مصالحه و سازش تلقی میشود.
در همین راستا و بر اساس چنین ضرورتی کتاب حاضر با عنوان مدیریت پروژه و اخلاق، در ده فصل تألیف شده است.
فصل اول به مبانی و مفاهيم اخلاق می پردازد. در اين فصل سعی شده است تا موضوع هايی از قبیل اهمیت و ضرورت اخلاق و جايگاه آن در اسلام، تعاريف مختلف، بنیانهای نظری و ديدگاه فلاسفه درباره اخلاق و تعابیر نادرست آن بیان شود.
در فصل دوم با عنوان اخلاق در سازمان به اهمیت موضوع اخلاق و فوايد آن برای سازمان، عوامل تأثیرگذار بر رفتار اخلاقی در سازمان، اخلاق حرفه ای و اخلاق کسب و کار و ابعاد آن، مديريت اخلاق در سازمان و سازمان اخلاقگرا پرداخته شده است.
فصل سوم به ابزارهای مدیریت اخلاق اختصاص يافته است. در اين فصل موضوعهايی از قبیل چهار ابزار مديريت اخلاق) تدابیر ساختاری، خط و مشی، آموزش و منشور (و توضیحات تفصیلی هر يك از آنها، نظام نامه اخلاقی مديريت پروژه و مزايا و معايب آن، ساختار کلی نظامنامه مطرح میشود.
عنوان فصل چهارم، ضرورت اخلاق برای مدیران پروژه است. اين فصل به شرايط منحصر به فرد مديران مقدمه پروژه، مسائل سخت و نرم اخلاقی و توضیحات هر يك از آنها، پیامدهای شكست اخلاقی، مدل تصمیم- گیری اخلاقی، تنگنای اخلاقی و ... میپردازد.
در فصل پنجم با عنوان عوامل اصلی بروز معضل های اخلاقی، عوامل کلیدی تأثیرگذار بر مديران پروژه و تیمشان، چالشهای پیشروی مديران پروژه و گزينههای متعدد رسیدگی به هر يك از چالشها و عوامل زمینهای پیرامون پروژهها برای بروز معضل های اخلاقی بیان میشوند.
فصل ششم به تأثير اخلاق بر پروژه اختصاص يافته است. اين فصل شامل موضوعاتی از قبیل تعريف پروژه و چرخه حیات پروژه، پنج فرايند اصلی مديريت پروژه، دسته بندی معضلهای اخلاقی، اخلاق و فرايندهای مديريت پروژه و مشكلات اخلاقی رايج است.
فصل هفتم با عنوان حاکميت پروژه و اخلاق، به تعريف موضوع حاکمیت، دسته بندی انواع کنترل ها، کنترلهای رايجی که بايد در مواجهه با معضلهای اخلاقی به کار برد و تعريف ريسك، انواع ريسك و مديريت کارآمد ريسك در برابر معضلهای اخلاقی پرداخته است.
فصل هشتم با عنوان پروژه های بين المللی و اخلاق، در برگیرنده مباحثی از قبیل تعريف پروژه های بین المللی، فاکتورهای مهم میان مديريت پروژه- اخلاق- جهانی شدن، ابعاد اخلاقی در محیط بین المللی، چالش های رويارويی با اخلاق در حوزه بین المللی، مشكلات اخلاقی محیط بین المللی، اقدامهای کلیدی مديران پروژه است.
در فصل نهم با عنوان اخلاق و قوانين، رابطه میان اخلاق و قانون، اصطلاحات کلیدی قانونی، اصول و مفاهیم مهم حقوقی، انواع قرارداد، قوانین و مقررات متعدد مطرح شدهاند.
و در انتها فصل دهم با عنوان پياده سازی اخلاق در مدیریت پروژه، به موضوعاتی همچون دلیل کم اهمیت بودن جايگاه اخلاق، راه كارهای مقابله با بیاخلاقی در سازمان، تحقق بخشیدن به اخلاق در پروژهها و نشانه يك مدير پروژۀ اخلاق مدار پرداخته است.
با توجه به نقش تعیین کننده اخلاق در فعالیتهای مهندسی و موفقیت طرحها، رعايت مباحث اين کتاب میتواند موجب حاکمیت اخلاق در مراحل مختلف طراحی و اجرای پروژه ها و در نتیجه ارتقاء فعالیتهای مهندسی و بهبود شرايط انسانی و اقتصادی پروژه های اجرايی کشور شود.
