محسن فروغی معمار ایرانی، استاد معماری و رییس سابق دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. وی فرزند محمدعلی فروغی (ذکاء الملک) ادیب و سیاست‌مدار ایرانی است. او در سال ۱۳۱۶ از مدرسه عالی هنرهای زیبای پاریس (Ecole des Beaux-Arts) با مدرک درجه یک فارغ التحصیل شد و همان سال به ایران بازگشت. وی در سال ۱۳۱۶ در زمره نخستین معماران معاصر ایرانی به استخدام دولت درآمد. او به همراه آندره گدارد، ماکسیم سیرو و رولاند دابرول از بنیان گذاران و استادان دانشکده معماری دانشگاه تهران و پس از آندره گدار، دومین رییس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بوده‌است که پس از وی مدت ۱۵ سال ریاست دانشکده را برعهده داشت. محسن فروغی به همراه حیدر غیائی در سال ۱۳۴۲ به اتهام زد و بندهای غیرقانونی در طرح ساختمان مجلس، مدتی را در زندان گذراند. وی پس از مدتی تبرئه شد و خود عضوی از مجلس سنا گردید. در خلال سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۷ وی در حدود ۳ ماه و در کابینه‌های جعفر شریف امامی و غلامرضا ازهاری، سمت وزیر فرهنگ و علوم را عهده دار بود. فروغی پس از انقلاب اسلامی و در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ دستگیر شد و مجموعه اشیا و آثار هنری شخصی وی ضبط و به موزه ایران باستان تهران منتقل شد. وی در ششم دیماه ۱۳۶۱ از زندان آزاد شد و ده ماه بعد در گذشت.

محسن فروغی به همراه پدرش محمدعلی فروغی نماينده و كارگزار و همدست پروفسور پوپ در ايران بودند و به كار چپاول‌، سرقت و قاچاق آثار باستاني و فروش آنها به موزه‌های کشورهای اروپائی و امریکا ئی‌اشتغال داشتند (فصلنامه تاریخ معاصر ایران، بهار1382، ص198 و نیز سایت اینترنتی عبدالله شهبازی.

آثار

از مهم‌ترین آثار او می‌توان به دانشکده حقوق دانشگاه تهران (با همکاری ماکسیم سیرو)، ساختمان وزارت دارایی، آرامگاه سعدی (با همکاری علی صادق)، کاخ نیاوران و همچنین شعب بانک ملی در شهرهای شیراز، اصفهان، تبریز و بازار تهران اشاره کرد. بسیاری از این آثار، از جمله ساختمان‌های دانشگاه تهران و آرامگاه سعدی امروزه جزو میراث فرهنگی کشور شناخته می‌شوند. اگر چه نگاه فروغی به معماری نگاهی مدرن بود اما وی با اصول و عناصر معماری سنتی چون ایوان و کاشیکاری و... به خوبی آشنایی داشت. این شیوه طراحی به خوبی در ساختمان بانک ملی که تضادی بین مصالح نوین و طراحی داخلی و نمای سنتی است، خود نمایی می‌کند.

او همچنین منازل و ویلاهای مسکونی متعددی را در تهران طراحی نمود که در آنها به جای شیوه مرسوم و سنتی تقسیم فضاها در پلان بر اساس میزان عمومی و خصوصی بودن آنها، شیوه مدرن طراحی فضاهای کاربردی را پیاده سازی کرد.

اتهام سرقت از آثار باستانی

محمدقلی مجد، تاریخ نویس ایرانی مقیم امریکا، در کتابش با عنوان "تاراج بزرگ آثار باستانی ایران به دست امریکا" ادعا می کند که محسن فروغي و پدرش محمدعلي فروغي در سرقت آثار باستانی ایران نقش بسزائی داشته اند. به گفته مجد بسیاری از کشفيات منحصربه ‌فرد دوران پهلوی در تخت‌جمشيد با همدستي ذکاءالملک (محمدعلي فروغي)، نخست‌وزير وقت، و دلالي پسرش، محسن فروغي، از طريق پروفسور پوپ و زنش، دکتر فيليس آکرمن، به آمريکا انتقال يافته است. بدین وسیله بهترين گنجينه‌هاي دوره هخامنشي ايران در اختيار موزه شرق‌شناسي دانشگاه شيکاگو قرار گرفت و مهم‌ترين ميراث باستاني دوره‌هاي ساساني و اسلامي در اختيار موزه متروپوليتن. مجد که فروغی را ظاهرا یهودی تبار می داند، او را به همکاری با عتیقه داران یهودی و تاراج آثار تاریخی ایران متهم می کند و مدعی است که از این راه، محمدعلي فروغي، پسرش محسن، و نیز پروفسور پوپ و همدستانش به ثروت‌هاي هنگفت رسيده اند.

پانویس

1.     ↑ روزنامه کیهان، شماره ۱۹۴۹۶ مورخ ۵/۸/۸۸، صفحه ۸ (پاورقی)، متن

2.     ↑ The Great American Plunder of Persias Antiquities, 1925-1941 Author: Mohammad Gholi Majd Publisher: Political Studies & Research Institute

منبع

• روزنامه اعتماد، شماره ۱۹۱۶ مورخ ۱۵/۱/۸۸ 
• مینا معرفت، ریچارد. ن. فرای «FORŪGĪ, MOḤSEN»، دایره المعارف ایرانیکا (نسخه برخط)، بازیابی در ‏۱۷ ژوئن ۲۰۱۰

 مركز معماري تهران